جرم گیری یا Tooth Scaling به معنا تمیز کردن دندانها از هر گونه مواد غذایی ، رنگ دانه ها ، پلاک میکروبی (ماده چسبنده ای است که مجموعه ای از باکتریها و مواد غذایی ، بزاق و باکتریها را شامل می شود.) و کلکولوس( تجمعی از پلاک های میکروبی سخت شده).
آیا می دانید چه زمانی نیاز به جرمگیری دندان پیدا می کنید؟ جرمگیری پلاک دندان را از بین می‌برد. پلاک یک ماده چسبنده است که به طور مداوم (خصوصا پس از مصرف میان وعده، وعده‌های غذایی و نوشیدنی) روی دندانها تشکیل می‌شود. این لایه نازک حاوی باکتری‌هایی است که جرم دندان نامیده می‌شوند و می‌توانند با ترشح اسید باعث بروز پوسیدگی و دیگر مشکلات دندانی شوند.
افرادی که به هرعلتی نمی توانند بهداشت دهان خود را کنترل نمایند مستعد ایجاد جرم در دهانشان هستند لذا چنین افرادی باید حداقل هر شش ماه یک‌بار به جرمگیری نمایند.
زمانیکه جرمهای دندانی زیاد شوند می توانند به زیر لثه ها نفوذ کنند لذا این افراد علاوه بر جرمگیری بالای لثه ،باید برای جرمگیری زیر لقثه ای هم اقدام کنند . جرمگیری زیر لثه ها را root planning می نامند که در آن سطح ریشه دندانها که زیر لثه ها قرار دارد تمیز و براق می گرد. جرم‌گیر همراه با روش دیگری به نام روت پلنتیگ انجام می‌شود.
فواید جرمگیری دندان
1- از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند.
با توجه به اینکه بیشتر کسانیکه دهانشان دارای جرم زیاد است احتمال پوسیدگی های دندانی در این افراد زیاد می شود لذا جرم گیری تا حدودی می تواند جلوی پوسیدگیهای دندان را بگیرد.
2 – از بیماری پریودنتال جلوگیری می‌کند.
زمانیکه جرم های دندانی در کنار لثه ها قرار می گیرند احتمال ایجاد التهاب و در نتیجه بیماریهای پریودنتال زیاد می شود.در اثر بی تفاونی در التهاب لثه ها ، کم کم لثه ها و استخوان زیرین آنها شروع به تحلیل خواهند کرد که دربدترین وضعیت دندانها لق می شوند.
3- مصرف چای، قهوه، مایعات رنگی، یا تنباکو باعث شکل‌گیری لکه یا رنگ دانه ها روی سطح دندانها می‌شود. جرمگیری به پاک‌کردن این لکه‌ها، داشتن لبخندی زیبا و تا حدودی سفیدکردن دندانها کمک می‌کند.بیشتر لکه ها و رنگ دانه ها می توانند با عمل پرداخت و برساژ تمیز شوند.
4– از بوی بددهان جلوگیری می‌کند.
همان‌طور که گفته شد جرم ها دارای پلاک های میکروبی و مواد غذایی می باشند. این مواد غذایی وقتی به مرور زمان می مانند فاسد می شوند و به علت وجود باکتریها، ایجاد بوی تامطبوع در دهان می کنند.
جرمگیری و روت پلنینگ به بی‌حسی موضعی برای کنترل درد نیاز دارند. در اولین مرحله از این درمان، دندانپزشک بی‌حسی را درون دهان فرد تزریق می‌کند و ناحیه تحت درمان را بی حس می‌کند
جرمگیری می تواند زیر لثه ای ( روت پلنینگ) و یا بالای لثه ها بر روی تاج دندانها انجام شود.
جرمگیری یا به‌صورت دستی یا با ابزار اولتراسونیک مانند(Cavitron) انجام می‌شود. هر دو تکنیک به طور مؤثر پلاک و تارتار سخت‌شده را از بین می‌برند. ابزار دستی جرمگیری به‌صورت مورب در زاویه ۴۵ تا ۹۰ درجه نسبت به دندان قرار می‌گیرند و دندانها و سطوح ریشه‌ها در یک حرکت عمودی، چرخشی یا افقی خراش داده و تمیز می‌شوند. ابزار اولتراسونیک تیز توسط آب و ترکیدن حباب هوا در مجاور اجرام می تواند جرمهای دندانی را از بین ببرد.
روت پلنینگ فرایندی است که به صاف‌کردن سطوح ناهموار و حذف جرمها و باکتری‌های زیرلثه‌ای کمک می‌کند. در طول روت پلنینگ، دندانپزشک به طور عمقی قسمت زیر لثه‌ها را تمیز می‌کند تا پلاک و اجرام را از روی ریشه دندانها پاک کند، این فرایند می تواند سمنتوم (لایه کلسیفیه‌ای که ریشه دندان را می‌پوشاند) را به طور کامل حذف نماید. همچنین گاهی روت پلنینگ شامل برداشتن یک‌لایه بسیار کوچک از سطح دنتین است؛ دنتین لایه دوم دندان است که در زیر مینای دندان قرار دارد.
پس از اتمام این فرایند، دندانپزشک محل موردنظر را شستشو می‌دهد تا باکتری‌های باقیمانده را از بین ببرد.
چه مدت یک‌بار نیاز به جرمگیری دندان است؟
این که هرچند وقت یک‌بار به جرمگیری یا بروساژ دندان نیاز دارید، به‌سلامت دندانها و لثه‌هایتان بستگی دارد. در صورتیکه فرد بهداشت درستی نداشته باشد و یا بصورت اشتباه مسواک بزند احتمال ایجاد جرم در دندانها زیاد خواهد بود و چنانچه فرد اصول صحیح مسواک زدن را انجام دهد معمولا مدت زمان زیادی طول می کشد تا جرم تشکیل شود. و یا اصلا جرم تشکیل نمی شود.
برساژ
گاهی افراد بصورت ارثی بزاقشان رنگ دانه تولید می کند که البته این رنگ دانه ها اثر مخربی روی دندانها و یا لثه ها نخواهند داشت و صرفا از نظر زیبایی ممکن است فرد را دچار مشکل نماید که می توان توسط عمل برساژ این رنگدانه ها را هر از چندگاهی از بین برد.
بعد از جرمگیری ، جهت برطرف کردن بعضی از رنگ دانه ها که بر روی سطح دندانها بجا مانده اند و همچنین جهت صیقل کردن سطوح دندانی و تمیز کردن دندان ها از پلاک های دندانی می توان عمل برساژ را انجام داد .
عمل برساژ به دو صورت انجام می شود.
- بوسیله برسهایی که مخصوص این کار هست و با استفاده از خمیر های جرمگیری یا خمیر پروفیلاکسی ، این مواد بر روی دندانها مالیده می شود و رنگدانه ها با عمل مالش و ذرات خمیر جرمگیری از بین می روند.
- همچنین توسط دستگاه ایرفلو پودر های بی کربنات سدیم بهمراه آب و هوا به وسیله این دستگاه به تنه دندانها پاشیده می شود که باعث از بین بردن این رنگ دانه ها خواهد شد.
اگرچه جرمگیری دندان مزایای زیادی دارد اما گاهی با عوارض جانبی مانند موارد زیر همراه است:
- اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، احتمال این که پس از این جرمگیری دچار عفونت شوید وجود دارد.
- درد خفیف و ضربان‌دار و حساسیت به مواد غذایی گرم، سرد و قندی که از رایج‌ترین عوارض جانبی گزارش‌شده پس از جرمگیری دندان هستند.
عوارض مرتبط با جرمگیری معمولا جزئی هستند و حدود ۵ الی ۷ روز طول می‌کشند. اگرچه در موارد شدیدتر، این عوارض ممکن است چندین هفته ادامه پیدا کنند.
معمولا دندانپزشک پس از روت پلنینگ دندان، برای جلوگیری از عفونت و کمک به بهبودی، دهان‌شویه یا آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
جرمگیری با استفاده از خمیردندان ضد جرم
خمیر دندان‌هایکنترل کننده و ضد جرم زیادی در بازار وجود دارند که اکثر آنها حاوی فلوراید هستند. از مواد گوناگونی در ساخت این خمیر دندانها استفاده می‌شود که به جلوگیری از تجمع جرم روی دندانها کمک می‌کنند. گاهی در ساخت این محصولات از ترکیبات شیمیایی نظیر پیروفسفات‌ها و زینک سیترات استفاده می‌شود که اثربخشی آنها ثابت شده‌است. علاوه بر این، برخی از خمیردندان‌های ضد جرم حاوی آنتی‌بیوتیکی به نام تریکلوزان هستند که برخی از باکتری‌های موجود در دهان را از بین می‌برد.
مواد تشکیل‌دهنده‌ی خمیر دندان‌های ضد جرم
این خمیردندان‌ها مواد تشکیل‌دهنده زیادی دارند از جمله:
- مواد ضد جرم: این خمیردندان‌های حاوی مواد ضد جرم برای به تاخیر انداختن کلسیفیکاسیون پلاک روی دندانها ساخته شده‌اند و به شما زمان بیشتری می‌دهند تا از طریق مسواک زدن، پلاک‌ها از بین ببرید.
- مواد ساینده: این خمیردندان‌ها حاوی مواد ساینده هستند که به ازبین‌بردن پلاک چسبنده یا بیوفیلم از روی سطح دندانها کمک می‌کنند. این مواد ساینده همچنین به پاک‌سازی باکتریها کمک می‌کنند.
- فلوراید: این ماده معدنی طبیعی نقش مهمی در تقویت مینای دندان و محافظت از دندانها در برابر کرم‌خوردگی ناشی از تجمع پلاک ایفا می‌کند. فلوراید همچنین می‌تواند به جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر در دهان کمک کند.
بطور کلی بعلت داشتن ذرات ساینده و احتمال آسیب به مینای دندانها، استفاده از این خمیر دندانها توصیه نمی شود.
بلیچینگ یا جرمگیری دندان؟
خیلی از ما تمیزکردن دندان (جرمگیری) را با بلیچینگ و سفید کردن دندان اشتباه می‌گیریم. اگرچه هدف هر دو درمان دندانپزشکی افزایش اعتمادبه‌نفس و بهبود سلامت و بهداشت دهان و دندان فرد است، اما کاملا با هم متفاوت‌اند.
تفاوت اصلی بین این دو روش این است که بروساژ دندان یک ضروری برای پاک‌سازی پلاک و تارتار و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌هاست. ایجاد پلاک و تارتار، یکی از علائم وجود باکتری در دهان است. در صورت عدم درمان، این باکتریها ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی نظیر عفونت معده شوند. به همین خاطر برای اطمینان از سلامتی خود باید به طور منظم بروساژ دندان را انجام دهید.
این در حالی است که بلیچینگ بیشتر جنبه زیبایی دارد، زیرا هدف آن ازبین‌بردن لکه‌ها و زردی دندانها و ایجاد لبخندی درخشان‌تر برای شماست. انجام بلیچینگ اغلب ضروری نیست زیرا خیلی از افراد با زردی طبیعی دندان‌هایشان مشکلی ندارند. البته انجام بلیچینگ برای کسانی که دندان‌هایشان لکه‌دار شده‌اند و این وضعیت اعتمادبه‌نفسشان را تحت تأثیر قرار داده، ضروری است. بلیچینگ به‌خودی‌خود فواید زیادی برای سلامت دهان و دندان ندارد، بلکه بیشتر به بهبود ظاهر دندانها و احساس شما نسبت به لبخندتان کمک می‌کند.
جرمگیری یک درمان ضروری برای پاک‌کردن جرم، پلاک و تارتار است در‌حالی‌که بلیچینگ و سفیدکردن دندان فقط جنبه زیبایی دارند و معمولا ضروری نیستند.
خونریزی لثه بعد از جرم گیری
خونریزی لثه بعد از جرمگیری، قابل‌انتظار است. اگر در امتداد خطوط لثه، پلاک و جرم جمع‌شده دارید و هر روز از نخ دندان استفاده نمی‌کنید، احتمال این که بعد از بروساژ دندان دچار خونریزی شوید بیشتر است.
علت وقوع این اتفاق چیست؟ زمانی که ابزار جرمگیری باعث ازهم‌پاشیدن باکتری‌های جمع‌شده در قسمت زیرین لبه‌های لثه می‌شوند، بافت‌هایی که متورم هستند شروع به خونریزی می‌کنند. خونریزی لثه به مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت پس از جرمگیری عادی است. در صورت ادامه داشتن خونریزی حتما با دندانپزشکتان تماس بگیرید، زیرا احتمال بروز خونریزی و عفونت لثه وجود دارد.
برخی از دلایل خونریزی لثه بعد از جرمگیری شامل این مواردند:
۱- جرم و باکتری‌های باقیمانده پس از جرمگیری
این جرمهای باقی مانده خود به تنهایی می توانند باعث ادامه التهاب لثه ای شوند که متعاقب این التهاب می تواند خونریزی هم ایجاد شود.
2- گاهی اوقات به جهت عمل روت پلنینگ و یا بعلت پاک سازی جرمهای زیر لثه ای ، می تواند خونریزی اتفاق بیفتد.
3- سابقه بیماری، ژنتیک و استرس
اختلالات خونریزی و بیماری‌هایی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند ممکن است بیمار را در معرض خونریزی لثه قبل یا بعد از جرمگیری قرار دهند. ژنتیک هم می‌تواند باعث شود که فرد به میزان بالاتری در معرض ابتلا به بیماری لثه قرار داشته باشد. هنگامی که فرد برای مدت طولانی تحت‌فشار استرس یا اضطراب باشد، سیستم ایمنی او ضعیف می‌شود و مبارزه با بیماری پریودنتال برای بدن دشوارتر می‌شود که این وضعیت ممکن است منجر به خونریزی لثه شود.
دندان لمینتی و کامپوزیتی را می‌توان جرمگیری کرد؟
در لمینت دندان معمولا از روکش‌های پرسلن در برابر لکه‌ها مقاومت بسیار بالایی از خود نشان می‌دهند و صرف‌نظر از این که آنها را در معرض چه غذاها و نوشیدنی‌هایی قرار می‌دهید، دچار تغییر رنگ نخواهند شد.
کامپوزیت و سایر پروتزهایی که از پرسلن ساخته نشده‌اند، بسته به تخلخل مواد ممکن است دچار لکه و زرد شدن دندان شوند.
دندان ارتودنسی شده را می‌توان جرمگیری کرد؟
بله
جرمگیری دندان ارتودنسی نه‌تنها امکان‌پذیر است بلکه بسیار ضروری است. وقتی از برس‌های ارتودنسی و یا وسایل بهداشتی ارتودنسی به درستی استفاده نشوند ، براکتها و سیمهایی که بر روی دندانها قرار دارند خود می توانند باعث گیر غذایی و ماندن پلاکهای میکربی و در نهایت ایجاد جرم در اطراف وسابل ارتودنسی موجود در دهان بشوند.
بیمارانی که ارتودنسی دارند باید در فواصل کوتاه‌تری به دندانپزشک مراجعه کنند، زیرا دندان‌های این افراد بیشتر مستعد آسیب‌دیدن هستند. توصیه می‌شود که این بیماران هر ۳ ماه یک‌بار برای جرم گیری و بروساژ دندان مراجعه کنند.
